یکی از توجیه‌های ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، برای تهاجم به اوکراین، این است که پیشروی ناتو پس از جنگ سرد به سمت شرق، امنیت ملی روسیه را تهدید می‌کند. اما اگر او امیدوار بود که حمله به اوکراین، اتحاد فراآتلانتیک را به عقب براند، فنلاند و سوئد او را ناامید خواهند کرد. هر دوی این کشورها برای پیوستن به ناتو در ماه‌های آینده آماده می‌شوند. اقدامی که طول مرز مشترک روسیه با بزرگ‌ترین و موفق‌ترین اتحاد نظامی تاریخ را دو برابر می‌کنند.

مجله تایم در تحلیلی روند پیوستن دو کشور سوئد و فنلاند به ناتو را بررسی کرده است.

تایم می‌نویسد: «بسیاری از آمریکایی‌ها ممکن است از اینکه بدانند همسایگان بزرگ شمال اروپا از قبل عضو آن نبوده‌اند، شگفت‌زده شوند. قبل و در طول جنگ جهانی دوم، فنلاند دو جنگ با اتحاد جماهیر شوروی داشت که به بن‌بست ختم شد. این موضوع به فنلاند اجازه داد تا استقلال خود را در ازای تعهد بی‌طرف ماندن در جنگ سرد بین شرق و غرب حفظ کند. سوئد نیز به مدت ۲۰۰ سال از بی‌طرفی به‌عنوان ستون اصلی سیاست خارجی خود استفاده کرده است.»

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، این دو کشور به اتحادیه اروپا پیوستند، اما هیچ یک پس از جنگ سرد، نیاز فوری به امضای یک اتحاد نظامی را که هدف ادامه آن نامشخص بود، احساس نکردند. اقدام روسیه به تصرف کریمه در سال ۲۰۱۴، هر دو کشور را متقاعد کرد که با ناتو همکاری کنند، اما هیچ زمینه‌ای در افکار عمومی این کشورها برای پیوستن به آن وجود نداشت. تا زمانی که روسیه در ۲۴ فوریه تهاجم خود به اوکراین را آغاز کرد، هم این وضعیت ادامه داشت.

چرا فنلاند و سوئد اکنون می‌خواهند به ناتو بپیوندند؟

 تعداد زیادی از رای دهندگان در این کشورها اکنون متقاعد شده‌اند که عضویت در ناتو یک نیاز ضروری و فوری است که امنیت آن‌ها را فراهم می‌کند. از این گذشته، روسیه هرچند که به جمهوری‌های شوروی سابق مانند لیتوانی، لتونی و استونی حمله نکرده است، اما آن‌ها را هم زیر فشار قرار داده است. البته این را باید در نظر داشت که آن‌ها در ناتو عضویت کامل دارند، آنچه که اوکراین نداشت.

 سانا مارین، نخست‌وزیر فنلاند، پس از عبور سربازان روسیه از مرزهای اوکراین گفت: «روسیه آن همسایه‌ای نیست که ما فکر می‌کردیم.»

همچنین، در بیانیه حزب سوسیال دموکرات سوئد در اوایل ماه جاری، آمده است: «وقتی روسیه به اوکراین حمله کرد، موقعیت امنیتی سوئد به‌طور اساسی تغییر کرد.»

سردبیر یک روزنامه سوئدی هم در این باره نوشت: «من واقعا نمی‌دانم که چگونه سوئد و فنلاند می‌توانند امنیت ما را بدون عضویت در ناتو تضمین کنند، وقتی روسیه در سال ۲۰۲۲ آماده آغاز یک جنگ تمام‌عیار علیه یک کشور همسایه باشد.»

در سوئد حتی آن حزبی که از لحاظ تاریخی تمایلی به حمایت از پیوستن به ناتو نداشت، حالا به حامی آن تبدیل شده است. تعداد بی‌سابقه‌ای از مردم دو کشور نیز اکنون مایل‌اند که این دو کشور در ناتو عضو شوند.

سوئد و فنلاند چقدر سریع می‌توانند به ناتو بپیوندند؟

فنلاند احتمالا درخواست عضویت خود را قبل از نشست سران ناتو در مادرید در ۲۹ ژوئن، ارائه خواهد کرد.

حزب حاکم سوئد نیز موضع خود را مبنی‌بر اینکه سوئد باید از فنلاند پیروی کند به‌صراحت اعلام کرده است.

دولت بایدن و ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، سیگنال‌های مثبتی مبنی‌بر پذیرش سریع درخواست‌های آن‌ها ارسال کرده‌اند.

 برای پذیرش، رای همه ۳۰ عضو فعلی به اتفاق آرا مورد نیاز است. تنها مخالفت قابل پیش‌بینی از طرف ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان و دوست پوتین، خواهد بود، اما با توجه به اهرم مالی که مقام‌های اروپایی همچنان بر سر اوربان نگه داشته‌اند و تمایل اوربان تاکنون برای حمایت از تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه، او هم به‌احتمال زیاد این روند را متوقف نخواهد کرد.

از نظر نظامی هم مانورهای مشترک فنلاند و سوئد از زمان تهاجم روسیه به کریمه در سال ۲۰۱۴، هرگونه نگرانی احتمالی در مورد قابلیت همکاری نیروهای شمال اروپا و ناتو را از بین برده است. علاوه بر این، فنلاند در حال حاضر ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را برای دفاع هزینه می‌کند و به نظر می‌رسد سوئد هم در این مسیر حرکت می‌کند.

ناتو، فنلاند و سوئد، همگی، دلایل زیادی برای تسریع روند الحاق خواهند داشت.

 فنلاند و سوئد از لحظه‌ای که درخواست‌های عضویت دو کشور را ارسال می‌کنند تا زمانی که درخواست آن‌ها پذیرفته و حمایت رسمی ناتو آغاز شود، دربرابر حمله روسیه آسیب‌پذیر خواهند بود. هر دو کشور و ناتو می‌خواهند این بازه زمانی را محدود کنند.

 اگرچه بر اساس ماده ۴۲.۷ معاهده لیسبون که همه کشورهای اتحادیه اروپا را ملزم می‌کند به سایر اعضایی که تحت حمله‌اند «به هر وسیله کمک کنند»، فنلاند و سوئد به‌عنوان اعضای اتحادیه اروپا زیر چتر حمایتی آن قرار دارند، اما ناتو همچنان می‌خواهد به‌سرعت حرکت کند.

در مورد واکنش روسیه، چه احتمالی وجود دارد؟

 گزینه‌های موثر آن بسیار محدود است. تا زمانی که جنگ در اوکراین ادامه داشته باشد، روسیه نمی‌تواند نیروهای زیادی را برای استقرار در مواضع نزدیک مرزهای شمال اروپا مستقر کند. مقام‌های روسیه قبلا هشدار دادند که عضویت سوئد و فنلاند در ناتو به‌معنای استقرار تسلیحات هسته‌ای روسیه در منطقه بالتیک است. اگر روسیه پیش از این در منطقه کالینینگراد که متعلق به آن کشور است و کمتر از ۵۰۰ مایل از هلسینکی و استکهلم فاصله دارد، تاسیسات هسته‌ای مستقر نکرده باشد، این تهدید معنای بیشتری خواهد داشت.

با این حال، این هشداری است که فنلاندی‌ها و سوئدی‌ها را به خطر می‌اندازد. روسیه می‌تواند حملات سایبری بیشتری را علیه شبکه‌های دولتی فنلاند و سوئد و شرکت‌های بزرگ ترتیب دهد. پوتین می‌تواند هر دو کشور را با هجوم زیردریایی به آب‌های نوردیک در دریای بالتیک و نفوذ جت‌های جنگنده به حریم هوایی فنلاند و سوئد تحریک کند، اما روسیه همه این کارها را در گذشته هم انجام داده است. نتیجه گسترش ناتو احتمالا محدود به تشدید تنش‌ها از انواع مختلف برای آینده نزدیک خواهد بود، اما به خودی خود، خطر رویارویی با روسیه را بیشتر نمی‌کند.